Co to jest sztuka?

Lew Tołstoj

O Tołstoju napisał Tomasz Mann: „Ten znał sztukę; straszliwie się przez nią i dla niej wycierpiał, dokonał w niej większych rzeczy, niż my wszyscy zdołamy kiedykolwiek dokonać, i może właśnie ogrom jego artystycznego geniuszu tłumaczy, dlaczego nie dostrzegł, że poznanie dobra jest dokładnie przeciwieństwem argumentu za przekreśleniem sztuki”. W traktacie „Co to jest sztuka?” (1898) Tołstoj napisał, że „sztuka jest duchowym organem życia ludzkiego i nie można jej zniszczyć”. Przekreślał sztukę elitarną i różne odmiany tego, co nazywał pseudo-sztuką. Miał też za głupstwo nadzieję, że sztuka dziś elitarna stanie się kiedyś powszechna. Sztuka ma być powszechna, ale będzie to sztuka nowa, przeobrażona, bo wszystkich ludzi ma przeobrazić do wyjścia ze świata bezsensu i przemocy ku braterskiej jedności. „I tylko sztuka może tego dokonać”. Z taką wiarą Nauczyciel z Jasnej Polany wstępował w okres nowego świata naznaczony rewolucyjnym sprzeciwem 1905 roku, taką wiarę suponował u artystów przyszłości.